Merhaba… Devlet Tiyatrosu’nda Bir Oyun serimizin son bölümünde tekrar beraberiz. Öncelikle bu yazımın biraz geç kalmasından ötürü biraz mahcup ve de üzgünüm ama bazen geç olması hiç olmamasından daha iyidir diyor ve hız kesmeden tiyatronun perde arkasındaki son yolculuğumuza başlıyoruz.
Okuma provaları oyuncular ve yönetmenle beraber sahneye taşındıktan sonra tasarımcılar için atölye süreci başlıyor. Tam bu zamanlarda kullanılmak üzere Devlet Tiyatroları’nın tesislerinde deneme sahneleri bulunuyor. Burada oyuncular, yönetmen eşliğinde ve tasarımcının geçici olarak belirlediği dekora yönelik mobilya veya platformlarla oyunun provalarına başlıyor. Buradaki amaç oyuncuların oyunun sahnelenme biçimine alışması ve dekor üretilene kadar oyunun provalarına devam edilmesi.
Oyuncular provalarına devam ederken tasarımın netleşmesiyle beraber yönetmenle tasarımcının görüş birliğine vardığı dekor ve kostümün üretimine başlıyor. Dekor üretimi için Devlet Tiyatroları’nın Demirhane, Marangozhane, Butafor, Boyahane, Plastik ve Döşeme gibi atölyeleri yer alıyor. Aynı zamanda Mobilya ve Aksesuar depolarında geçmiş oyunlarda kullanılan ama oyunun kaldırılmasıyla depoya taşınan, hâlâ işlevini kaybetmemiş mobilyalar ve aksesuarlar bulunuyor. Eğer oyunun atmosferine uyan, tasarımcının ve yönetmenin uygun bulduğu parçalar depolarda varsa onlar, oyunda kullanmak üzere aksesuar ve dekor sorumlusuna iletiliyor. Kostüm için de aynı şekilde tasarıma uygun hazır parçalar varsa kostüm ambarından alınıp oyuna dahil ediliyor. Eğer bu parçalar depolarda ve ambarda yoksa kostüm tasarımcıları için terziler eşliğinde bir süreç dekor tasarımcıları içinse ustalar eşliğinde bir üretim süreci başlıyor.
Atölyeler
Bütün oyunlarda her atölyenin, o atölyedeki ustaların özenli emeğinin çok katkısı var. Bunlardan dekorun iskeletini oluşturan atölye demirhane atölyesi. Yalnız sadece strüktürle kalmayıp dekorda demire dair ne varsa demirhane atölyesinden çıkıyor. Bazı oyunlarda dekor olarak daha minimal ögeler tercih edilebilir. O zaman tasarıma göre marangozhane atölyesi daha çok devreye girebilir. Kısacası oyunun tasarımına, tasarımın yoğunluğuna ve dekorun büyüklüğüne göre kimi atölyeler daha çok üretim yaparken kimi daha az katkıda bulunur.
Oyun için bir mobilya gerekiyorsa ve depodan bu mobilya temin edilemiyorsa ya marangozhanede üretilir ya da iş yüküne ve maliyetine göre satın alınır. Üretilmesi durumunda koltuk, kanepe veya masa gibi mobilyaların iskeletini marangozhane yapar. Yalnız marangozhane sadece mobilyadan sorumlu değil yer döşemesi gibi ahşap olan ne varsa hepsinin üretimini üstlenir.
Sahne dekorunda kullanılan tüm kumaşlar (bu, perdeye ait bir kumaş veya mobilyanın döşemesi olabilir) döşeme atölyesinde hazırlanır, dekora uyumlu hâle getirilir.
Plastik ve butafor atölyelerinde genelde oyunda kullanılan aksesuarlar üretilir. Yalnız bu sadece aksesuarla sınırlı kalmaz. Demirhanenin ve marangozhanenin alanı dışındaki her nesnenin sahtesi butafor atölyesinde üretilebilir. Buna dönem eşyaları, soyut tasarımların 3 boyutlu hâle getirilmesi de dahildir.
Tüm dekor malzemeleri üretildikten sonra son olarak boyahanede dekor ressamı ve tasarımcının görüş birliğiyle o dekor elemanını renklendirilir ve ona son görünümü kazandırılır. Boyahanede ek olarak bazı biten dekorların kurulum aşaması yapılır. Eğer dekorda bir hata varsa bu sahneye gitmeden önce belirlenip, sorun çözülür.
Kostüm için de oyuncuların ölçülerinin alınmasıyla beraber giysilerin dikim süreci başlar. Eğer ki istenen kumaş bulunamazsa o renk baskı yöntemiyle veya çamaşırhanedeki boya kazanlarında renk açısından giysiye istenen görünüm verilir.
Dekorun kurulum aşamasından sonra dekor parçaları sökülerek oyun Ankara dışındaysa oynanacak şehre, Ankara içindeyse oradaki sahneye gönderilir. Bu aşamadan sonra dekorla tasarımcıyla beraber sahnenin bu konudaki görevlileri ilgilenir.
Genel Prova
Dekor ve kostüm hazırlıkları sona yaklaşıp sahneye taşındığında oyunun genel provaları yoğunlaşır. Bu genel provalarda oyuncular rollerini tamamıyla ezberlemiştir ve oyun rejisör eşliğinde baştan sona akıtılır. Dekor ve kostümün ana hatları bitmiştir yalnız birtakım küçük aksesuarlar veya rötuşlar kalabilir, bunlar genel provalarda tamamlanır.
Dekor ve kostüm tasarımının genel hatlarıyla bitmesinin ardından bu sefer ışık tasarımı ve ses çalışmaları başlar. Yönetmen eşliğinde oyun akarken ışık tasarımları yapılır. Işık ayarlamaları yapılırken sahnenin başlangıcı ve bitişi, oyuncunun giriş çıkışı, oyuncunun hareketi önemlidir. Çünkü bu işaretler not edilir ve onlara göre ışık kaydedilir. Işık çalışmaları da sonlanırken prömiyere belki de 1 hafta ya da biraz daha az kalan sürede kostümlü prova yapılır. Burada da amaç, tasarımcının son eksikleri görmesi ve tamamlaması, kostümün oyuncunun hareketini kısıtlamadığına emin olmak ve kostüme aksesuarlarıyla beraber son hâlini vermektir. Aynı zamanda dekorun da pürüzleri bu aşamada giderilir ve oyun prömiyere hazır hâle gelir.
Yönetmenin kararına göre prömiyerden bir ya da iki gün öncesi seyircili genel prova yapılır. Bu provalara da oyuncuların, teknik ekibin arkadaşları, akrabaları veya yakınları oyunu izlemeye gelir. Seyircili genel prova, hem son anda oluşabilecek aksilikleri ön görmek hem de oyuncuların ilk heyecanlarını atması ve oyuna adaptasyonu için önemlidir. Seyircili genel provadan sonra en heyecanlı gün başlar.
Prömiyer
Prömiyerler benim hep çok heyecanlandığım gösterilerdir. Oyunun provaları sırasında tüm ekip özellikle sonlara doğru gecesini gündüzüne katar, geceleri 3’lere kadar oyun için emek verir. Asistanından başrolüne, yönetmeninden terzisine herkes tek bir amaç için omuz omuza verir. Birbirine yardımcı olur. En çok istenen şey tabii ki oyunun seyircilere en iyi şekilde ulaşmasıdır. Bu çabanın karşılığını seyircilerin yüzlerinde görmek, onların ayakta alkışları, şüphesiz ki en mutlu eden anlardan. Benim için de hayatımın en sevdiğim anlarından diyebilirim. Bugüne kadar yaklaşık 10 kadar oyun prömiyerinde sahneye çağrıldım. Çoğunda asistan olarak yer aldım ve bir anda kendimi sahnede ve seyircilerin alkışları önünde buldum. Tarif edilemez bir duygu.
Bir yazının daha sonuna geldik. Devlet Tiyatrosu yolculuğumu dekor tasarımı asistanı gözünden baştan sona anlatmaya çalıştım. Umarım Devlet Tiyatrosu yazısı dizisi siz değerli okuyucularımız için de sevdiğiniz bir yolculuk olmuştur. Perdelerin kapandığı bir dönemde bu ayrılığımızın kısa süreli olmasını diliyor, hep beraber kimi zaman kahkahalar attığımız kimi zamanda gözyaşlarımıza hâkim olamadığımız hikâyelerimizi omuz omuza izleyeceğimiz günleri sabırsızlıkla bekliyorum. Kendinize iyi bakın, sağlıkla kalın.