Tiyatroların Dijital Dönüşümü

Tiyatro endüstrisi çok çetin bir sınav veriyor. Pandemi ile birlikte belki de tarihinin en derin yarasını alan tiyatro, hayatta kalmak için kendi formunu değiştirerek yeni bir adım atmanın eşiğinde. Tiyatro dönüşüyor ve teknolojinin hayatlarımıza bu denli sindiği bir dönemde tiyatro için alternatif olabilecek bir alanın, yani dijital ortamdaki tiyatronun pandemiyle birlikte kaçınılmaz olduğu bir noktaya geldik. Tiyatro salonlarına gönül rahatlığıyla gidemediğimiz şu günlerde internet vasıtasıyla da olsa tiyatro ile buluşabilmek bir nebze de olsa açlığımızı gideriyor.

Takip edenler hatırlayacaktır, National Theatre bir dönem için her hafta bir oyunu YouTube kanalında ücretsiz bir şekilde tiyatroseverlerle buluşturmuştu. Tüm oyunları takip etmeye çalışmıştım. One Man, Two Guvnors adlı oyunun ilk gösterimi esnasında 200 binden fazla insanla bu deneyimi paylaşmak inanılmazdı. Bu yayınlar diğer tiyatrolar için referans oldu ve birçok tiyatro ücretsiz olarak kayıtlarını halka açtı. Bu oyunlardan bazıları belli bir süre için, bazıları ise kısıtlama olmaksızın gösterimde kaldı. Bizler, belki de ulaşma ihtimalimizin dahi olmadığı birçok oyuna erişim imkânı bulduk.

Tiyatrolar bu şartlar altında sanatsal üretimlerini sürdürebilmek ve seyircileri ile buluşmak için alternatifler aramaya başladılar. Zoom üzerinden canlı yayın ile tiyatro oyunu da oynandı, instagram üzerinden yayınlar da yapıldı ancak bu deneme işi tiyatronun profesyonel bir planda kayıt altına alınması ve dijital ortamda kendine yer bulmasına olan ihtiyacı kuvvetlendirdi. Her ne kadar tiyatronun biricik olması ve zaman kavramından bağımsız olmaması yönüyle değer kazansa da bu dönüşümden elde edilecek kazancın zararından fazla olması yönüyle bu durumu ele alıyorum ve tiyatronun dijital dönüşümünü kendi adıma destekliyorum.

Kriz anını atlatmaya başladığımızda tiyatrolar yeni sezon için hazırlıklarını sürdürdüler ve prömiyer hazırlıklarını tamamladılar. Yeni sezon, 2020/2021 için Eylül ayında sessiz sedasız başladı. Sonrasında kış aylarının gelmesi ve vaka sayılarının artmasıyla hem Türkiye’de hem de birçok Avrupa ülkesinde kısıtlamalar yeniden gündeme geldi. Örneğin İngiltere’de tiyatrolar Kasım ayında temsillerine ara verdiler.

Tiyatrolar yeni dönem için keskin değişimler geçirdiler. İlk örneğini Berliner Ensemble’da gördüğümüz oturma düzeni diğer Avrupa tiyatrolarına da iletildi ve altta Bridge Theatre‘a ait olan salon düzeni normalleşmeye başladı.

Türkiye’deki tiyatro içinse ne yazık ki çok geniş bir gri alan var. Tiyatro temsili yapmak yasak değil ancak tiyatro temsili yapabileceğiniz ve yapsanız dahi seyirci bulabileceğiniz zaman dilimi neredeyse yok. Böyle olunca da tiyatronun evlerimizden ayrılmadan ulaşılabilir olmasına ihtiyaç duyduk.

Tiyatrolar için alternatif bir sunum alanı olan dijital ortamlar bu koşullar altında hem çokça talep edildi hem de kaçınılmaz oldu. Her ne kadar tiyatronun kayıt altına alınması dünya için yeni bir gelişme olmasa da (National Theatre Live 10 yıldır varlığını sürdürüyor) birçok Türk tiyatrosu için bu durum adeta doğum anını yaşıyor. Türkiye’nin ilk dijital tiyatro platformu olan tiyatrolar.tv tam da pandemi döneminde ve yaklaşık 7 ay önce yayına girdi. Tiyatrolar.tv üzerinden oyunları kiralama usulüyle satın alabiliyor ve 15 gün içinde izleyebiliyorsunuz.

https://tiyatrolar.tv

National Theatre’dan bahsetmiştim. Çok yeni bir gelişme oldu ve National Theatre Live kayıtları bir platformda toplanarak üyelik ve kiralama usulüyle yayın hayatına başladı. Daha önce sadece belirli sinemalarda gösterimi yapılan tiyatro oyunları şimdi ntathome.com sitesi üzerinden erişime sunuldu. Ankara’da olmanın avantajını yaşayanlar bir dönem Devlet Tiyatroları ve sonrasında CerModern’in National Theatre ile yaptığı iş birlikleri sayesinde bu deneyimi yaşayabilmişlerdi. Ancak şimdi dilediğiniz National Theatre oyununu ntathome.com üzerinden kiralayabilir ya da aylık üyelik satın alarak oyunlara erişim sağlayabilirsiniz. Şu an için oyun kiralama 9,99$ tutarında ve üç günü kapsayan bir süre için erişim hakkı tanırken üyelik modelinde aylık 12,99$ / yıllık 129,99$ tutarlarındaki ödeme karşılığında desteklenen cihazlarda ve üyelik süresince erişim hakkı sağlayabiliyorsunuz. Bu seçeneklere ek olarak üyelik ve/veya kiralamayı hediye etme seçeneği de sunulmuş.

https://www.ntathome.com/

Türkiye için tiyatronun dijital ortamda yer almasının ilk adımlarını geride bırakıyoruz. Ciddi bir kütüphane oluşturmadan aylık üyelik sisteminin sürdürülebilir olmayacağı aşikâr. Bir süre daha tiyatro oyunlarını kiralayarak izleyeceğiz. Alternatif denemeler de olacaktır, örneğin bu oyunlardan bazılarının abonelik yöntemiyle içerik sağlayan film/dizi platformlarından birinde görmek de mümkün olabilir.

Bir tiyatrosever olarak tiyatroların alternatif kanallar vasıtasıyla topluma aktarılabilmesini çok istiyorum. Bu aktarımın klasik tiyatro deneyiminden uzak olacağının bilincindeyim, elbette eksik kalan şeyler olacak ancak bugün negatif şeyler düşünmek yerine tiyatronun var olma çabası verdiği bir dönem için onlara destek olmalıyız. Belki de bizler onlardan talep etmeli ve onların yanında olduğumuzdan bahsetmeliyiz. Tiyatrolar bir şekilde bu dönemi atlatacaktır. Burada önemli olan kayıp vermeden, hatıralarda değil, onları kanlı canlı yaşatarak yolumuza devam edebilmek.